مطابق
با ماده 65 قانون تامین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما
مکلف است اقدامات اولیه را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده بعمل
آورده و مراتب را ظرف سه روز اداری کتبا به اطلاع سازمان برساند.در
صورتیکه کارفرما بابت اقدامات اولیه مذکور متحمل هزینه ای شده باشد سازمان
هزینه های مربوطه را خواهد پرداخت.
حوادث شغلی از ابعاد انسانی ، اجتماعی و اقتصادی حائز اهمیت است.
هر حادثه سبب درد و ناراحتی شخص کارگر شده و در صورت معلولیت و یا مرگ وی تالمات ناشی از حادثه برای بازماندگان عمیق تر خواهد بود.
از دست رفتن و یا معلولیت گروههای مولد جامعه و جبران آنها موجبات فشارهای اجتماعی بویژه در کشورهای در حال توسعه خواهد شد.
ابعاداقتصادی حادثه شامل هزینه های مستقیم ( وقفه در کار ، انتقال مصدوم به مرکز درمانی ، هزینه غرامت ها…،) و غیر مستقیم ( وقفه در کار سایرین ، هزینه ناشی از افت کمی و کیفی محصول ، آموزش و آماده سازی فرد جدید،..) میباشد.
در مقابل هر حادثه ثبت شده ، 30 حادثه کوچک (منجر به گرفتن خدمات سرپائی) و 300 خطا (منجر به اتلاف وقت ، کاهش ساعات کار) رخ میدهد.
در هر حادثه فرد حادثه دیده ، مدیریت ، صنایع ، سازمان تامین اجتماعی و نهایتا جامعه دچار خسارت خواهند شد.
رخداد حدود 62 درصد حوادث در افراد جوان (20 تا 34 ساله) ، و حدود
73 درصد در افراد متاهل (با توجه به اینکه علاوه بر خود ، تامین مخارج
دیگری را نیز مینمایند) ، از دیدگاه اجتماعی حائز اهمیت است.
بیش
از 8 میلیارد و 320 میلیون تومان خسارت به سازمان تامین اجتماعی تنها در
سال 1383 (فقط در خصوص از کارافتادگان کلی) و بیشتر از 2200 سال کاری از
دست رفته در این سال (تنها در اثر روزهای کاری از دست رفته بدلیل معالجه فرد حادثه دیده) از منظر اقتصادی حائز اهمیت فراوانی است.
با
توجه بموارد پیش گفت آگاهی از وضعیت حوادث شغلی و حادثه دیدگان بمنظور
برنامه ریزی در جهت اتخاذ موازین ایمنی و پیشگیری از حوادث شغلی حائز
اهمیت فراوانی است.
مواد و روشها :
این مطالعه یک بررسی توصیفی – تحلیلی است که بر حادثه دیدگان شغلی سراسر کشور در سالهای 1383 و 1379 (مشمول بیمه تامین اجتماعی) انجام پذیرفته است.
ماخذ اطلاعات ، معاونت اقتصادی و برنامه ریزی اجتماعی تامین اجتماعی ، دفتر آمار و محاسبات اقتصادی و اجتماعی می باشد.
فاکتورهای مورد بررسی دراین پژوهش تعداد کل حوادث شغلی ، حوادث شغلی در استانهای مختلف ، حوادث
ناشی از کار به تفکیک عضوحادثه دیده ، جنس ، وضع تاهل ، نوع حادثه ،
گروههای سنی ، علت وقوع حادثه ، کد فعالیت اقتصادی ، نتیجه حادثه ، زمان
حادثه ، محل وقوع حادثه ، تعداد روزهای معالجه … و مقایسه پارامترهای مختلف مربوط به حادثه طی یک دوره 5 ساله (سالهای 1383 و 1379 ) می باشد.
یافته ها :
1- در سال 1383 ، جمعا 18486 حادثه شغلی در ایران رخ داده است.
2- بالاترین حوادث رخ داده به استانهای تهران ، اصفهان و مرکزی اختصاص دارد. کمترین حادثه به استانهای سیستان و بلوچستان ، کرمانشاه و اردبیل تعلق دارد.
3- بالاترین اعضای حادثه دیده دستها و پاها و کمترین حوادث مربوط به مغز ، گردن و جمجمه بوده است.
4- مردان و متاهلین بیشترین حوادث شغلی را بخود اختصاص داده اند.
5- بالاترین حوادث بر اثر نوع حادثه اختصاص به سقوط و لغزیدن ، ضرب خوردگی ، بریدگی و قطع اعضاء ، شکستگی اعضاء و سقوط اشیاء دارد.و کمترین موارد به انفجار و آتش سوزی ، مواد سوزان و برق گرفتگی اختصاص دارد .
6- بالاترین حوادث شغلی در گروههای سنی 29 ـ 25 ، 24 ـ 20 و 30تا 34ساله هستند. کمترین آنها در گروههای زیر 14 سال ، بالای 70 سال و 65 تا 69 سال قرار دارند.
7- بالاترین علت وقوع حوادث بترتیب بی احتیاطی ، وسایل بدون حفاظ و وسایل معیوب عنوان گردیده است . کمترین موارد مربوط به تهویه نامطلوب ، نور ناقص و لباس خطر ناک اختصاص دارد .
8- بالا ترین حوادث در صنایع فلزات اساسی ، ماشینهای الکتریکی و غیر الکتریکی ، محصولات شیمیائی کائوچوئی و مواد غذائی دخانیات رخ داده است .
فعالیتهای برق ، آب ، گاز ، بخار و خدمات بهداشتی - تجارت ، بانک ، بیمه ، مستغلات و امور مربوطه و بخش خدمات کمترین حوادث را به خود اختصاص داده اند.
9- 16913 حادثه منجر به بهبودی کامل فرد ، 208 حادثه دیده از کارافتاده کلی و 71 نفر فوت شده اند.
10- حدود 51 درصد حوادث در صبح ، 41 در صد در بعد از ظهر و 9 درصد در شیفت شب اتفاق افتاده است.
11- حدود 91 درصد حوادث در داخل کارگاه و 9 درصد درخارج از کارگاه رخ داده است .
12- روزهای سرپایی 95 درصد و روزهای بستری 5 درصد تعداد روزهای از دست رفته کاری بدلیل معالجه فرد در اثر حادثه را تشکیل میدهند .
بحث و نتیجه گیری :
الف - نتایج حاصل از بررسی حوادث ناشی از کار ایران در سال1383 :
1- در سال 1383 ، در ایران جمعا 18486 حادثه ناشی از کار رخ داده است که در مقایسه با سال 1382 ، 2/8 درصد افزایش را نشان میدهد .
2- بالاترین افزایش رشد حوادث سال 83 نسبت به سال 82 مربوط به استانهای کهگیلویه و بویراحمد ، تهران و قزوین و کمترین رشد حوادث در سالهای فوق به استانهای کرمانشاه ، کرمان و گیلان اختصاص دارد .
- حوادث رخ داده در استان تهران ، اصفهان ، مرکزی ، خوزستان حدود 37 درصد حوادث را شامل میشود. وجود 37 درصد حوادث شغلی در چهار استان فوق نشان دهنده تمرکز حوادث در مناطق خاصی می باشد .
- در استانهای آذربایجانغربی ، فارس ، کردستان ، کرمان ، کرمانشاه ، گلستان ، گیلان ، مازندران ، هرمزگان و همدان تعداد حوادث نسبت به سال 1382 کاهش یافته است و در سایر استانها تعداد حوادث در سال 1383 فزونی یافته است.
- میانگین تعداد حادثه در هر استان حدود 660 حادثه است .
- میانگین حادثه روزانه کشورحدود 62 مورد بوده است (بر فرض 300 روز کاری ).
3- با توجه به تعداد کل بیمه شدگان اجباری سازمان تامین اجتماعی ، به ازای حدود هر 319 بیمه شده یک حادثه رخ داده است.
- همچنین بطور میانگین در هر 52 کارگاه یک حادثه رخ داده است.
4-
بالاترین اعضای حادثه دیده دستها (9165 مورد) و پاها (5527 مورد) میباشند.
کمترین حوادث مربوط به مغز ، گردن و جمجمه (جمعا 6/2 درصد) بوده است.
- 5/79 درصد حوادث ناشی از کار رخ داده مربوط به دستان و پاها بوده است .
- هر چند حوادث مربوط به مغز ، گردن و جمجمه (جمعا 6/2 درصد) درصد کمی از حوادث را تشکیل میدهند ، اما با توجه به حساس بودن اعضای فوق و عواقب خطرناک بعدی حائز اهمیت فراوانی است.
5- 5/98 درصد حادثه دیدگان مرد و 5/1 درصد
زن بوده اند. دقت بیشتر ، رعایت نکات بهداشتی ایمنی و اشتغال به کار زنان
در مشاغل کم مخاطره از مواردی است که میتواند در کاهش میزان حوادث آنان
مؤثر باشد.
6- حدود 73 درصد حادثه دیدگان متاهل و 27 درصد مجرد می باشند ، با توجه به اینکه بنظر می رسد اکثر بیمه شدگان متاهل هستند ، این نسبت طبیعی است .
7- بالاترین حوادث بر اثر نوع حادثه اختصاص به سقوط و لغزیدن ، ضرب خوردگی ، بریدگی و قطع اعضاء ، شکستگی اعضاء و سقوط اشیاء بترتیب با 3534 ، 2245 ، 2174 ، 1789 و 1753 مورد بوده است.
- کمترین موارد با 76 ، 84 و 122 مورد به انفجار و آتش سوزی ، مواد سوزان و برق گرفتگی (جمعا حدود 6/1 درصد ) اختصاص دارد .
-
با توجه به این نکته که بیشتر از 30 درصد موارد حوادث مربوط به سقوط ،
لغزش و ضرب خوردگی است که براحتی و با اتخاذ تدابیر ایمنی قابل پیشگیری
است و از طرفی کمترین موارد به حوادث خطرناک چون انفجار و برق گرفتگی
تخصیص یافته است که خود نیز با بکار گیری تدابیر حفاظتی قابل پیشگیری می
باشند ، اهمیت موازین ایمنی و تدابیر پیشگیری را نشان میدهد.
8- بالاترین حوادث شغلی در گروههای سنی 29 ـ 25 ، 24 ـ 20 و 30تا 34ساله هستند. کمترین آنها در گروههای زیر 14 سال ، بالای 70 سال و 65 ـ 69 سال قرار دارند.
- حدود 62 درصد
حوادث در افراد 20 تا 34 سال رخ داده است. با توجه به جوان بودن جمعیت
کشور رخداد 60 درصد حوادث در افراد کمتر از 35 سال ، تجربه کم ، جسارت و
بی باکی این گروه غیر منطقی نخواهد بود .
9- بالاترین علت وقوع حوادث بترتیب در 9890 مورد بی احتیاطی ، 1380 مورد وسایل بدون حفاظ و 773 مورد وسایل معیوب عنوان گردیده است .
کمترین موارد مربوط به تهویه نامطلوب ، نور ناقص و لباس خطر ناک با 30 ، 41 و 221 مورد اختصاص دارد .
-
با توجه به اینکه بی احتیاطی عنوانی است که جای بحث بسیار دارد و بیش از
نیمی از حوادث این عنوان رادارد ، تفسیر کارشناسی را مشکل می نماید.
- رخداد حدود 12 درصد حوادث بعلت عدم حفاظ و عیوب وسیله نیز میبایست مد نظر قرار گیرد.
10- با
توجه به کد فعالیتهای اقتصادی بالا ترین حوادث در صنایع فلزات اساسی ،
ماشینهای الکتریکی و غیر الکتریکی ( 5/25 درصد ) ، محصولات شیمیائی
کائوچوئی ( 9/10 درصد ) و مواد غذائی دخانیات ( 1/10 درصد ) ، نساجی ،
ساختن البسه و کفش (7/4 درصد) و چوب ، مبل ، کاغذ ، چوب ، پنبه و چرم (0/4
درصد) رخ داده است .
فعالیتهای برق ، آب ، گاز ، بخار و خدمات بهداشتی با 7/0 درصد ، ، تجارت ، بانک ، بیمه ، مستغلات و امور مربوطه با 7/1 درصد و بخش خدمات با 2/2 درصد کمترین حوادث را به خود اختصاص داده اند.
- حدود 47 درصد حوادث در 3 گروه صنایع (فلزات اساسی ، ماشینهای الکتریکی و غیر الکتریکی ، محصولات شیمیائی کائوچوئی و غذائی دخانی) رخ داده است .
نظر به عدم اطلاع دقیق از آمار تفکیک صنایع بر اساس فعالیت اقتصادی اظهار نظر دقیقی در این ارتباط نمیتوان بیان نمود.
11-
16913 حادثه منجر به بهبودی کامل فرد گردیده است ، 208 حادثه دیده از
کارافتاده کلی (فرد 66 درصد از کارآئی خود را از دست داده است) و 71 نفر
فوت شده اند. 1292 مورد حوادث نیز سبب 10 تا 66 در صد از کار افتادگی شده است .
با توجه به اینکه هر از کار افتادگی کلی حدود 40 میلیون تومان خسارت به سازمان تامین اجتماعی وارد می نماید ، تنها از بعد مادی 208 حادثه ای که منجر به از کار افتادگی کلی شده است ، 8 میلیارد و 320 میلیون تومان خسارت به سازمان وارد نموده است .
12
- وجود حدود نیمی از حوادث در شیفت عصر و شب با توجه به اینکه اکثر
کارگران در شیفت صبح فعالیت مینمایند ، قابل اهمیت است و میتوان دلایلی
نظیر خستگی فعالیت روزانه و.. را مطرح نمود.
13- با توجه به اینکه تقریبا تمامی اوقات کارگران ( جز رفت و آمد و ماموریت ) درون کارگاه است . وجود بیشتر از 90 درصد حوادث داخل کارگاه عددی منطقی میباشد.
14- تعداد کل روزهای از دست رفته کاری بدلیل معالجه فرد در اثر حادثه 803648 روز بوده است که موارد سرپایی (95 درصد) و موارد بستری (5 درصد) را تشکیل میدهند.
- براین اساس ، تنها در اثر معالجه بیشتر از 2200 سال کاری از دست رفته داشته ایم .
-
با توجه به این نکته که حوادث کوچک و جزئی تقریبا تمامی حوادث ناشی از کار
را شامل می شود . بنابر این بسادگی نمی بایست از رخداد هر حادثه حتی بظاهر
کوچک گذشت .
15- با توجه به مجموع حوادث شغلی در سال 1383 ( 18486 مورد ) و تعداد بیمه شدگان (5894121 نفر ) ، ضریب تکرار حادثه 31/1 (بازای هر یک میلیون ساعت کار، تقریبا 3/1 حادثه رخ داده است) و ضریب شدت حادثه 21/0 (بازای هر یک هزار ساعت کار، تقریبا 21/0 حادثه رخ داده است) خواهد شد .
با توجه به عدم اطلاع دقیق ساعات کار از دست رفته ، ساعات کار ….
در محاسبات مذکور ساعت کار 8 ساعت در روز ، روزهای کاری سال 300 روز ،
روزهای از دست رفته ( روز از دست رفته در اثر معالجه ، ازکار افتادگی کلی
و فوت ) و محاسبات بروش آمارگران بین المللی کار منظور گردیده است .
ب- نتایج بررسی حوادث ناشی از کار ایران طی دوره 5 ساله (سالهای1379و1383 ) :
1- تعداد حادثه شغلی طی این مدت افزایش یافته است .(بیشتر از 29 درصد رشد تعداد حادثه طی مدت پنج سال مذکور رخ داده است).
2- حوادث رخ داده در شهرتهران و استان اصفهان ، بیشترین تعداد حوادث را شامل میشود.
3- تعداد حادثه در استانهای اردبیل ، شهرتهران ، فارس ، کردستان ، کرمان ، کرمانشاه ، گیلان در سال 1383 نسبت به سال 1379 کاهش یافته است .
تعداد حادثه در استانهای سمنان و سیستان وبلوچستان بدون تغییر و در سایر استانها افزایش یافته است.
کاهش تعداد حادثه در استانهای بزرگی چون تهران ، فارس ، کرمان ، گیلان قابل توجه است.
بالاترین
رشد تعداد حادثه مربوط به استانهای چهارمحال و بختیاری ، قم و بوشهر
(بترتیب با 683 ، 569 و 279 درصد) و بیشترین کاهش حوادث مربوط به استانهای
کرمان ، کرمانشاه و کردستان (بترتیب با 62 ، 41 و 30 درصد رشد منفی) می
باشد.
4- میانگین حادثه روزانه کشور افزایش یافته است .
5- دستها و پاها ، بالاترین عضو حادثه دیده بوده اند . (بیش از 70 درصد حوادث) و همچنین طی این مدت افزایش یافته اند..
6- درصد حوادث رخ داده در مردان 4/0 درصد (از 9/98 درصد به 5/98 درصد ) کاهش یافته است .این موضوع میتواند ناشی از افزایش نیروی کار زنان طی این مدت باشد.
7- در متاهلین ، درصد رخداد حادثه کمتر شده است (از 2/86 درصد به 8/72 درصد رسیده است).
8- سقوط کردن و لغزیدن و ضرب خوردگی بیش از 30 درصد حوادث را به خود اختصاص داده است.
تعداد سقوط و لغزیدن ، بریدگی و شکستگی اعضاء افزایش یافته است ، اما تعداد ضرب خوردگی کاهش یافته است.
کمترین موارد به مواد سوزان ، انفجار و آتش سوزی و برق گرفتگی اختصاص داشته است .
9- در هر دو سال گروههای سنی 25 تا 29 و 30 تا 34 بیشترین حادثه دیدگان را تشکیل می داده اند.(بیش از 41 درصد حادثه دیدگان).
کمترین حوادث هر دو سال نیز در گروههای زیر 14 سال ، بالای 70 سال و 65 ـ 69 سال بوده است،(جمعا کمتر از 7/0 درصد در هر سال).
- نکته مهم 10 برابر شدن حادثه درگروه سنی زیر 14 سال طی این مدت میباشد.(از کمتر از 01/0 درصد به 1/0 درصد رسیده است)
10- بیش از 60 درصد علت وقوع حوادث به بی احتیاطی ، وسایل بی حفاظ و وسایل معیوب اختصاص دارد. و هر سه علت نیز طی این مدت افزایش یافته اند.
تهویه نامطلوب ، نور ناقص و لباس خطر ناک نیز در هر دو سال پائین ترین علت حوادث را تشکیل می دهند.
11-
در هر دو سال بالاترین درصد حوادث در صنایع فلزات اساسی ، ماشینهای
الکتریکی و غیر الکتریکی ، محصولات شیمیائی کائوچوئی رخ داده است . (بیش
از 35 درصد حوادث).
- بالاترین افزایش حوادث طی این مدت به صنایع فلزات اساسی(1/3 درصد) و صنایع غذائی(0/3 درصد) اختصاص داشته است.
- صنایع نساجی با 4/5 درصد و استخراج معدن با 4/5 درصد بیشترین کاهش حوادث را طی این مدت داشته اند.
12- بیش از 90 درصد حوادث ، منجر به بهبودی کامل فرد شده است.
- فوت ناشی ازکار طی این مدت کاهش یافته است (از 9/0 درصد به 4/0 درصد رسیده است).
13- از نظر زمانی ، بیش از 50 درصد حوادث درصبح و سپس در عصر و شب رخ داده است.
14- حوادث در داخل کارگاه افزایش یافته است (از 88 درصد به 91 درصد)ودر هر دو سال حدود 90 درصد حوادث را تشکیل داده است.
15- روزهای از دست رفته کاری بدلیل معالجه سرپایی از 4/92 درصد در سال 79 به 0/95 درصد در سال 83 افزایش یافته است.
- تعداد روزهای از دست رفته کاری بدلیل معالجه (سرپائی و بستری) نیز بشدت افزایش یافته است(رشد 211 درصد).
16- هر دو فاکتور ضریب تکرار حادثه و ضریب شدت حادثه طی این مدت ، اضافه شده است.
منابع :
1- علی اکبر ابن علی - 1378 - مجموعه قوانین و مقررات کار و تامین اجتماعی – تهران – چاپ1 – انتشارات مدیریت
2- معاونت اقتصادی و برنامه ریزی اجتماعی تامین اجتماعی ، دفتر آمار و محاسبات اقتصادی و اجتماعی – 1383 – ماهنامه آماری تعداد بیمه شدگان و کارگاههای بیمه شده ، حوادث ناشی از کار – شماره 53
3- عبدالحسین محمد کاری -1372 - پیشگیری حوادث ناشی از کار – تهران – ناشر موسسه کار و تامین اجتماعی
4- سازمان تامین اجتماعی – 1380 - کلیات بهداشت و ایمنی شغلی – تهران – ناشرسازمان تامین اجتماعی
